Eπικεφαλής του τομέα Μέσης Ανατολής και Περσικού Κόλπου στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας, εταίρος στο Κέντρο Στρατηγικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Ιορδανίας και του Κέντρου για την Ανάπτυξη στη Μέση Ανατολή (CMED) του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, Λος Άντζελες, ΗΠΑ.
Περιοδικό ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΚΑΙ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ, Τεύχος Φεβρουαρίου
Στις 25 Ιανουαρίου του 2011, ημέρα εορτασμού της ημέρας της Αιγυπτιακής Αστυνομίας, αντιπολιτευόμενες ομάδες προέβησαν σε διαδηλώσεις στην εθνική επικράτεια της χώρας, το μέγεθος των οποίων υπολογιζόταν σε μερικές δεκάδες χιλιάδες συμμετέχοντες, ενώ παρόμοιες με αυτές είχαν να εκδηλωθούν στην Αίγυπτο από το 1977. Στην παρούσα ανάλυση θα επιχειρηθεί μια ψύχραιμη προσέγγιση του προβλήματος στην Αίγυπτο, εμφανώς διαφοροποιημένη από το σύνολο των ελληνικών και διεθνών μέσων μαζικής ενημέρωσης. Κι αυτό διότι σε μια χώρα 80 εκατομμυρίων κατοίκων ο βασικός πυρήνας των συμμετεχόντων κυμάνθηκε στα 50.000 άτομα. Η ανάλυση των αιτημάτων των διαδηλωτών προσφέρει χρήσιμα συμπεράσματα, ενώ δεν μπορεί να αγνοηθεί και το προαναφερθέν ιστορικό προηγούμενο. Το βέβαιο είναι ότι πολιτικό πρόβλημα στην Αίγυπτο υφίσταται, χωρίς όμως να συνεπάγεται την επικείμενη κατάρρευση του καθεστώτος.
Προς χάριν υπενθύμισης των γεγονότων, τον Ιανουάριο του 1977, δηλαδή 34 χρόνια πριν, αντικυβερνητικές διαδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν στην Αίγυπτο με ακριβώς τα ίδια αιτήματα όπως και εν έτει 2011, δηλαδή το τέλος του νεποτισμού και της οικονομικής διαφθοράς. Αιτία δε των διαδηλώσεων αποτέλεσε η απόφαση της τότε κυβέρνησης Σαντάτ να άρει τις κρατικές επιδοτήσεις σε βασικά προϊόντα διατροφής όπως το αλεύρι, το ρύζι και το μαγειρικό λάδι, ενώ εξήγγειλε και αυξήσεις τιμών. Σύμφωνα με ανεπίσημα μέχρι και σήμερα στοιχεία, 800 περίπου άτομα σκοτώθηκαν και μερικές χιλιάδες τραυματίστηκαν στη διάρκεια των διαδηλώσεων αυτών, οι οποίες και τερματίστηκαν όταν η κυβέρνηση Σαντάτ όχι μόνο ακύρωσε την προαναγγελθείσα αύξηση των τιμών αλλά και προέβη σε αύξηση μισθών κατά 10% και άλλες χορηγίες για τους δημοσίους υπαλλήλους.
Στις διαδηλώσεις του 2011, οι οργανωτές τους χρησιμοποίησαν-αξιοποίησαν ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης όπως το facebook και το twitter προκειμένου να σχεδιάσουν και να διοργανώσουν τις διαδηλώσεις, ενώ έδωσαν παράλληλα έμφαση στον μη πολιτικό τους χαρακτήρα. Συγκεκριμένα, η διοργάνωση των διαδηλώσεων ξεκίνησε από τη σελίδα του facebook με τίτλο «Είμαστε όλοι ο Χάλεντ Σαΐντ», η οποία αριθμεί περί τα 400 χιλιάδες μέλη και είναι αφιερωμένη στον 28χρονο Χάλεντ Σαΐντ ο οποίος σκοτώθηκε τον Ιούνιο του 2010 στην Αλεξάνδρεια από τις αιγυπτιακές αστυνομικές δυνάμεις, αλλά και από μία επιπρόσθετη σελίδα με την επωνυμία «Η ημέρα της επανάστασης ενάντια στα βασανιστήρια, τη φτώχεια, τη διαφθορά και την ανεργία». Οι οργανωτές των διαδηλώσεων κυκλοφόρησαν μάλιστα και ένα ηλεκτρονικό έντυπο που διένειμαν διαδυκτιακά, το οποίο περιέγραφε με λεπτομέρεια τους στόχους των διαδηλώσεων αλλά και τον τρόπο διεξαγωγής τους, ενώ παρέθετε και λίστα των οργανώσεων και κινημάτων που επρόκειτο να συμμετάσχουν σε αυτές με προεξέχον το κίνημα της 6ης Απριλίου, τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, την Εθνική Ένωση για Αλλαγή που πρόσκειται στον Μοχάμαντ Μπαραντέι, την ομάδα του Αϊμάν Νουρ του κόμματος Αλ-Γαντ και το κίνημα Κιφάγια. Οι στόχοι των διαδηλώσεων, όπως αυτοί αναγράφονται στο ηλεκτρονικό έντυπο, δεν προσέβλεπαν στην πραγματοποίηση στρατιωτικού πραξικοπήματος, αλλά επικεντρώνονταν στην αντιμετώπιση και εξάλειψη προβλημάτων όπως η φτώχεια, η κυβερνητική διαφθορά, η ανεργία, τα υψηλά ποσοστά παιδικής θνησιμότητας, στην επανάληψη των τελευταίων κοινοβουλευτικών εκλογών όπου καταγγέλθηκε εκτεταμένη νοθεία, καθώς επίσης και στην απόλυση του υπουργού Εσωτερικών, καταγγέλλοντάς τον ως κύριο υπεύθυνο για το χάος στην ασφάλεια της χώρας και για τα εγκλήματα που συντελούν οι αιγυπτιακές δυνάμεις ασφάλειας σε βάρος των πολιτών.
Οι διαδηλώσεις δεν περιορίστηκαν στο κέντρο της πρωτεύουσας αλλά επεκτάθηκαν στις πόλεις Αλεξάνδρεια, Σουέζ, Ισμαϊλία, Ράφα και Αλ-Αρίς με τις δυνάμεις ασφαλείας να χρησιμοποιούν πραγματικά πυρά στην προσπάθεια των διαδηλωτών να καταλάβουν το Υπουργείο Εσωτερικών της χώρας και με τραγικό απολογισμό, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα, περίπου τους 100 νεκρούς και χιλιάδες τραυματίες, μέχρι τη στιγμή που γραφόταν η παρούσα ανάλυση.
Ο Αιγύπτιος πρόεδρος σε εθνικό διάγγελμα την 28η Ιανουαρίου, τρεις ημέρες μετά την έμπρακτη εκδήλωση της έντονης λαϊκής δυσαρέσκειας σε βάρος της διακυβέρνησής του, δήλωσε ότι δεν πρόκειται να παραιτηθεί αλλά ανέλαβε τη δέσμευση για το σχηματισμό νέας κυβέρνησης καθώς και την ανάπτυξη πολιτικών προς την κατεύθυνση του εκδημοκρατισμού και των οικονομικών μεταρρυθμίσεων. Ειδικότερα, ο πρόεδρος Μουμπάρακ δεσμεύτηκε για τη διεξαγωγή εθνικού διαλόγου με στόχο την παραχώρηση περισσότερων ατομικών ελευθεριών, αλλά και τη σταθεροποίηση της οικονομίας με σκοπό τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Σύμφωνα με δυτικούς παρατηρητές και κόντρα στην εντύπωση που δημιουργήθηκε λόγω της εκτεταμένης προβολής από τα παγκόσμια μέσα μαζικής ενημέρωσης και της βίαιης εξέλιξης των γεγονότων, οι διαδηλώσεις στη χώρα ήταν μειωμένης κλίμακας (!) καθώς τα μέλη που συμμετείχαν σε αυτές δεν ξεπέρασαν κατά μέσο όρο τα 50.000, εάν μάλιστα αναλογιστεί κάποιος τον συνολικό πληθυσμό της χώρας, ο οποίος ανέρχεται στους 80 εκατομμύρια κατοίκους. Επικράτησαν, ωστόσο, ανησυχίες ότι διαδηλώσεις περιορισμένης εμβέλειας ενδέχεται να μετατραπούν σε ευρεία λαϊκή εξέγερση με απρόβλεπτες συνέπειες, εάν η αιγυπτιακή προεδρία δεν λειτουργήσει άμεσα προς ικανοποίηση των πάγιων και διαχρονικών αιτημάτων για μεταρρυθμίσεις και προώθηση των πολιτικών ελευθεριών.
Αξιοσημείωτο είναι ότι καταγράφονται επιλεκτικές διαρροές στον διεθνή Τύπο, σύμφωνα με τις οποίες οι λαϊκές διαδηλώσεις σε βάρος του καθεστώτος Μουμπάρακ είχαν προετοιμαστεί κάτω από άκρα μυστικότητα, τουλάχιστον προ τριετίας με τις ευλογίες της τότε αμερικανικής κυβέρνησης Μπους.
Σύμφωνα μάλιστα με επίσημο έγγραφο της αμερικανικής πρεσβείας στο Κάιρο που διέρρευσε από το WikiLeaks, η αμερικανική κυβέρνηση στήριζε από το 2008 αιγυπτιακές ηγετικές φυσιογνωμίες με σκοπό την καθεστωτική αλλαγή, όπως ακτιβιστές του κινήματος της 6ης Απριλίου. Παρενθετικά, το κίνημα νεολαίας της 6ης Απριλίου είναι μία αιγυπτιακή ομάδα στο facebook, η οποία ξεκίνησε τη δράση της την άνοιξη του 2008 με σκοπό να υποστηρίξει τους εργάτες που επρόκειτο να απεργήσουν στις 6 Απριλίου του 2008 στη βιομηχανική πόλη Αλ-Μαχάλα Αλ-Κούμπρα. Οι ακτιβιστές, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται μπλόγκερς και δημοσιογράφοι, κάλεσαν τους τότε απεργούντες να παραμείνουν στα σπίτια τους και να ντυθούν στα μαύρα την ημέρα της απεργίας, ενώ μέσω ηλεκτρονικών τόπων και δικτύων προέβησαν σε απολογισμό της απεργιακής κινητοποίησης. Το κίνημα της 6ης Απριλίου αναγνωρίζεται ως πολική ομάδα του Facebook στην Αίγυπτο, της οποίας τα αιτήματα εστιάζουν στην ελευθερία του Τύπου, στην αντιμετώπιση του νεποτισμού ασχέτως κυβέρνησης και στην εισαγωγή οικονομικών μεταρρυθμίσεων.
Σύμφωνα με το εμπιστευτικό έγγραφο της αμερικανικής πρεσβείας στο Κάιρο με ημερομηνία 30/12/2008, Αιγύπτιος ακτιβιστής του κινήματος της 6ης Απριλίου εξέφρασε την ικανοποίησή του για τη στήριξη που του παρείχε η πρεσβεία προκειμένου να συμμετάσχει στην αμερικανική διάσκεψη με την επωνυμία «Συμμαχία Κινημάτων Νεολαίας» που πραγματοποιήθηκε στις 3-6 Δεκεμβρίου του 2008 στη Νέα Υόρκη, καθώς και για τις συναντήσεις του με Αμερικανούς αξιωματούχους στο Κογκρέσο και σε ερευνητικά κέντρα. Η αμερικανική διπλωματική αναφορά επισημαίνει ότι ο Αιγύπτιος ακτιβιστής περιέγραψε τις συναντήσεις του με μέλη του Κογκρέσου και επιτελικά στελέχη της Γερουσίας ως θετικές και γόνιμες, ενώ προσκλήθηκε να καταθέσει ενώπιον της αρμόδιας επιτροπής του Κογκρέσου όσον αφορά την απόφαση 1303 που σχετίζεται με τις πολιτικές και θρησκευτικές ελευθερίες στην Αίγυπτο.
Επιπρόσθετα, ο ακτιβιστής προσπάθησε να πείσει τους εκάστοτε συνομιλητές του στις ΗΠΑ, σύμφωνα πάντοτε με την επίσημη διπλωματική αναφορά, ότι η αμερικανική κυβέρνηση οφείλει να πιέσει την αιγυπτιακή κυβέρνηση προκειμένου να εισαγάγει μεταρρυθμίσεις με την απειλή να προβεί σε αποκάλυψη των «παράνομων» παράκτιων τραπεζικών λογαριασμών που διατηρούν συγκεκριμένοι Αιγύπτιοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι. Δεδομένου μάλιστα ότι το καθεστώς Μουμπάρακ αντλεί τη νομιμοποίησή του από τη στήριξη που του παρέχουν οι ΗΠΑ, σύμφωνα με την αναφορά, οι τελευταίες είναι σε θέση να «επιβάλουν» την πολιτική της προώθησης μεταρρυθμίσεων στην Αίγυπτο. Αξιοσημείωτη στην αμερικανική διπλωματική αναφορά είναι η παράγραφος όπου ο Αιγύπτιος ακτιβιστής ισχυρίστηκε ότι αντιπολιτευόμενες δυνάμεις που περιλαμβάνουν τα αιγυπτιακά κόμματα Ουάφντ, Νασερίτ, Κάραμα, Ταγκάμου, Μουσουλμανική Αδελφότητα καθώς και επαναστατικά σοσιαλιστικά κινήματα «έχουν αποφασίσει να υποστηρίξουν ένα άγραφο σχέδιο για μετάβαση σε μία κοινοβουλευτική δημοκρατία που θα διακρίνεται από έναν ισχυρό πρωθυπουργό και κοινοβούλιο αλλά μία αδύναμη προεδρία, πριν από τη διεξαγωγή των προγραμματισμένων για το 2011 προεδρικών εκλογών». Η αναφορά καταλήγει με σχόλιο του πρέσβη σύμφωνα με το οποίο ο ακτιβιστής δεν παρέθεσε συγκεκριμένα βήματα για την προώθηση των σκοπών του κινήματος της 6ης Απριλίου, για την αντικατάσταση του καθεστώτος με μία κοινοβουλευτική δημοκρατία πριν από τις προεδρικές εκλογές του 2011, επισημαίνοντας ότι η πλειονότητα των αντιπολιτευόμενων αιγυπτιακών κομμάτων και των μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ) επιχειρούν την εισαγωγή μεταρρυθμίσεων και αλλαγών στο πλαίσιο του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος.
Εάν το γράμμα της διπλωματικής αναφοράς αληθεύει, οι Δυτικοί αναλυτές, οι οποίοι ελαφρά τη καρδία έσπευσαν να μιλήσουν περί αυθόρμητων διαδηλωτών που δεν καθοδηγούνται από συγκεκριμένη ηγετική ομάδα, πιθανώς δεν έχουν επαρκή πληροφόρηση αλλά διαστρεβλωμένη εικόνα της πραγματικής κατάστασης.
Η προγραμματισμένη επίσκεψη του Αιγύπτιου υπουργού Άμυνας Ταντάουι στην αμερικανική πρωτεύουσα την 26η Ιανουαρίου, η οποία συνέπεσε χρονικά με τη δεύτερη ημέρα των λαϊκών διαδηλώσεων, υπήρξε κρίσιμη και έφερε ως κεντρικό ζήτημα στην ατζέντα των συνομιλιών την αμερικανική στήριξη του καθεστώτος ενάντια στο λαϊκό κίνημα διαμαρτυρίας. Οι ΗΠΑ ωστόσο ανακοίνωσαν την πρόθεση να αναθεωρήσουν την αμερικανική στρατιωτική και οικονομική βοήθεια που χορηγείται ετησίως στην Αίγυπτο υπό το φως των τεκταινομένων, ενώ έθεσαν τέσσερις βασικές προϋποθέσεις προκειμένου να συνεχιστεί η αμερικανική υποστήριξη προς το αιγυπτιακό καθεστώς.
Συγκεκριμένα, οι ΗΠΑ διεμήνυσαν ότι απαιτούν:
(α) τη μη χρήση βίας εκ μέρους του στρατού σε βάρος πολιτών,
(β) την ικανοποίηση των δίκαιων αιτημάτων για την εισαγωγή μεταρρυθμίσεων που δύνανται να οδηγήσουν στη δημοκρατία και τη δημιουργία οικονομικών ευκαιριών,
(γ) τη διεξαγωγή διαλόγου του καθεστώτος Μουμπάρακ με αντιπολιτευόμενες ομάδες, και
(δ) την άρση των τεχνικών εμποδίων που απαγορεύουν τη χρήση του διαδικτύου. Ως γνωστό, η Αίγυπτος λαμβάνει ετήσια αμερικανική στρατιωτική βοήθεια που αγγίζει το ποσό των 1,3 δισ. δολαρίων, και η Ουάσινγκτον εκλαμβάνει την αραβική χώρα όχι μόνο ως κρίσιμο εταίρο για τη δρομολόγηση και όποια επιτυχία των μελλοντικών συνομιλιών ανάμεσα σε Ισραηλινούς και Παλαιστινίους, αλλά κυρίως ως προπύργιο ενάντια στην περιφερειακή επιρροή του Ιράν. Σε αυτό το εξελισσόμενο ραγδαία διπλωματικό σκηνικό, η Μουσουλμανική Αδελφότητα κάλεσε την 27η Ιανουαρίου, δηλαδή την επομένη της επίσκεψης του Αιγύπτιου υπουργού Άμυνας στην Ουάσινγκτον, για ειρηνική μετάβαση των εξουσιών, ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο την έκκληση του Αμερικανού προέδρου Ομπάμα για εθνικό διάλογο ως μέσο ικανοποίησης του λαϊκού αιτήματος για μεταρρυθμίσεις και αλλαγή.
Οι λαϊκές διαδηλώσεις στην Αίγυπτο έφεραν στο προσκήνιο δύο βασικά χαρακτηριστικά, τα οποία καταρρίπτουν μύθους δεκαετιών ή/και καταδεικνύουν την τάση ομφαλοσκόπησης που τείνει πλέον να διακατέχει το σύνολο των αραβικών κρατών-καθεστώτων. Ως εκ τούτου αξίζουν ιδιαίτερη αναφορά:
Πρώτον, ουδείς διαδηλωτής έφερε τη διένεξη Ισραηλινών-Παλαιστινίων στο προσκήνιο των λαϊκών διαδηλώσεων. Το Παλαιστινιακό αλλά και η πρόσφατη πρωθυπουργική αλλαγή στο Λίβανο ήταν πλήρως απόντα ως ζητήματα της «ατζέντας» των λαϊκών διαδηλώσεων στην Αίγυπτο, αποδεικνύοντας ότι ήταν λανθασμένες οι εκτιμήσεις δεκαετιών των διαμορφωτών της πολιτικής αλλά και της κοινής γνώμης, οι οποίες ήθελαν τη διένεξη Ισραηλινών-Παλαιστινίων να αποτελεί τη βασική αιτία καθεστωτικής αποσταθεροποίησης στον αραβομουσουλμανικό κόσμο.
Δεύτερον, η λαϊκή εξέγερση στην Αίγυπτο αναμφισβήτητα ισχυροποίησε την οργάνωση Χαμάς που αποτελεί παρακλάδι της αιγυπτιακής Μουσουλμανικής Αδελφότητας, όχι μόνο στη Λωρίδα της Γάζας και τη Δυτική Όχθη, αλλά και στην Ιορδανία.
Επιπρόσθετα, η Αίγυπτος, η οποία αποτελεί ένα από τα δύο αραβικά κράτη που έχει υπογράψει συμφωνία ειρήνης με το Ισραήλ, εκτιμάται ότι διανύει τη φάση πολιτικής μετεξέλιξης। Ως εκ τούτου, το Ισραήλ ενδέχεται να κληθεί να αντιμετωπίσει ένα εφιαλτικό σενάριο το οποίο αφορά την περικύκλωσή του από τρία «απρόβλεπτα» μέτωπα: το Λίβανο, ο οποίος θεωρείται ότι βρίσκεται στην ιρανική σφαίρα επιρροής, τη Λωρίδα της Γάζας όπου η ισλαμική οργάνωση Χαμάς –παρακλάδι της αιγυπτιακής Μουσουλμανικής Αδελφότητας– έχει ορθώσει ανάστημα ως βασικός «παίκτης» στην ισραηλινοπαλαιστινιακή υπόθεση, και την Αίγυπτο, η οποία οδεύει μέχρι στιγμής προς άγνωστο πολιτικά προορισμό. Ισραηλινοί κύκλοι φαίνεται να εκτιμούν ότι ανεξάρτητα από τη διάρκεια και το εύρος των διαδηλώσεων στην Αίγυπτο η διαδικασία πολιτικών αλλαγών και μεταρρυθμίσεων έχει ξεκινήσει με προφανή σκοπό τη διεξαγωγή νέων κοινοβουλευτικών εκλογών που θα επιτρέψουν την ουσιαστική εκπροσώπηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας σε αυτό, ενώ η όποια αιγυπτιακή κυβέρνηση δεν αναμένεται να ακυρώσει την ειρηνευτική συμφωνία του 1979, διακινδυνεύοντας με αυτό τον τρόπο τη στρατηγική συνεργασία που διατηρεί η Αίγυπτος με τις ΗΠΑ, καθώς και το πακέτο ετήσιας στρατιωτικής βοήθειας που απορρέει από αυτή την ειδική σχέση.
Σε αυτό το εθνικό και περιφερειακό κλίμα, ο Αιγύπτιος πρόεδρος, σε μία προσπάθεια κατευνασμού της κλιμακούμενης λαϊκής δυσαρέσκειας, προέβη σε αλλαγές στη σύνθεση της κυβέρνησής του. Ζήτησε τις παραιτήσεις όλων και σχημάτισε νέα κυβέρνηση, διορίζοντας πρωθυπουργό τον πρώην υπουργό Πολιτικής Αεροπορίας και πρώην αρχηγό της Αιγυπτιακής Αεροπορίας Άχμαντ Σαφίκ, ενώ απέλυσε τον υπουργό Εσωτερικών Χαμπίμπ αλ Αντλί, ικανοποιώντας με αυτό τον τρόπο ένα εκ των βασικών αιτημάτων των διαδηλωτών, οι οποίοι απαιτούσαν την απομάκρυνση του αλ-Αντλί από τον υπουργικό θώκο.
Προς χάριν επίσης της ομαλής μετάβασης της εξουσίας εν μέσω γενικευμένων διαδηλώσεων, ο Αιγύπτιος πρόεδρος Μουμπάρακ τοποθέτησε τον στενό του συνεργάτη στρατηγό Ομάρ Σουλεϊμάν στη θέση του αντιπροέδρου της κυβέρνησης που παρέμενε κενή από το 1981. Ο νέος αντιπρόεδρος και μέχρι πρότινος επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών της χώρας είναι αποδεκτός τόσο από το εσωτερικό της χώρας όσο και από το σύνολο του αραβικού κόσμου, την ΕΕ, τις ΗΠΑ, αλλά και το Ισραήλ. Θεωρείται πραγματιστής και υπήρξε επίσημος εκπρόσωπος της Αιγύπτου στις διαπραγματεύσεις Ισραηλινών και Παλαιστινίων, ενώ διακρίθηκε στα πεδία των μαχών στην Υεμένη το 1962, και στους αραβοϊσραηλινούς πολέμους το 1967 και το 1973.
Η απόφαση του Αιγύπτιου προέδρου Μουμπάρακ να διορίσει αντιπρόεδρο εκτιμάται ότι είναι αποτέλεσμα των έντονων πιέσεων που του ασκήθηκαν τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από μέλη του προηγούμενου υπουργικού συμβουλίου στη διάρκεια σύγκλησής του στις 27 Ιανουαρίου। Ειδικότερα, συμφωνήθηκε να διοριστεί αντιπρόεδρος προερχόμενος από τους κόλπους του στρατεύματος ή των σωμάτων ασφαλείας, ενώ τέθηκε επί τάπητος το ενδεχόμενο της παραίτησης του Αιγύπτιου προέδρου από τη θέση του επικεφαλής του Εθνικού Δημοκρατικού Κόμματος καθώς και της δέσμευσης για μη υποβολή εκ μέρους του κυβερνώντος κόμματος της υποψηφιότητας του γιου του Αιγύπτιου προέδρου, του Γκαμάλ Μουμπάρακ, στις προσεχείς προεδρικές εκλογές. Ως γνωστόν, ο Αιγύπτιος πρόεδρος Μουμπάρακ, σε αντιδιαστολή με τους προκατόχους του, ουδέποτε διόρισε αντιπρόεδρο κατά τη διάρκεια της 30ετούς διακυβέρνησής του.
Ο διορισμός αντιπροέδρου θα μπορούσε να είχε ξεκαθαρίσει το ζήτημα της διαδοχής εδώ και καιρό, καθώς ο αντιπρόεδρος είθισται να αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση της χώρας, όπως συνέβη μετά το τέλος των προεδριών τόσο του Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ όσο και του Ανουάρ Σαντάτ. Ο Μουμπάρακ διατέλεσε αντιπρόεδρος στην κυβέρνηση Σαντάτ και ανελίχθηκε στην προεδρία της Αιγύπτου το 1981, όταν ο τότε πρόεδρος δολοφονήθηκε. Πολιτικοί κύκλοι του κυβερνώντος κόμματος θεωρούν ότι ο διορισμός αντιπροέδρου σε συνδυασμό με την παραίτηση Μουμπάρακ από την προεδρία του κόμματος και τη μη υποψηφιότητα του γιου Μουμπάρακ στις προεδρικές εκλογές του Σεπτεμβρίου μπορεί να εγγυηθούν την επιβίωση του εθνικού δημοκρατικού κόμματος ως θεσμού. Από την άλλη, ο στρατός εκτιμάται ότι στηρίζει το εθνικό δημοκρατικό κόμμα ως όχημα για τη διατήρηση της σταθερότητας, καθώς αυτή τη στιγμή δεν φαίνεται να υπάρχουν ολοκληρωμένες εναλλακτικές κομματικές επιλογές. Τα συμφέροντα στρατού και κυβερνώντος κόμματος εκτιμάται ότι στην παρούσα φάση τουλάχιστο συμπίπτουν στο κομμάτι που αφορά την παρεμπόδιση μίας πιθανής κατάρρευσης του πολιτικού συστήματος με απρόβλεπτες και ανυπολόγιστες εθνικές και περιφερειακές συνέπειες. Το ζήτημα για το στρατό είναι να μην υπάρξουν ουσιαστικές αλλαγές στην πολιτική της χώρας, ανεξάρτητα από το εάν το κυβερνών κόμμα παραμείνει μεσοπρόθεσμα στην εξουσία ή όχι. Σε αυτό το πλαίσιο, στρατηγικοί σύμμαχοι της Αιγύπτου όπως οι ΗΠΑ αφενός μεν στηρίζουν τα λαϊκά αιτήματα για δημοκρατική διακυβέρνηση και μεταρρυθμίσεις, αφετέρου δε σε καμία περίπτωση δεν επιθυμούν τη δημιουργία κατάστασης αντίστοιχης με την Ισλαμική Επανάσταση του 1979 στο Ιράν, όταν ο Σάχης απώλεσε την εξουσία για να τον διαδεχθεί ένα θεοκρατικό καθεστώς, το οποίο αποτελεί σήμερα τη μεγαλύτερη στρατηγική πρόκληση για τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή.
Η προφανής –άμεση χρονικά– καθεστωτική επιλογή για την αιγυπτιακή κυβέρνηση είναι να συνεργαστεί με το στρατό και ταυτόχρονα να εισαγάγει μεταρρυθμίσεις προκειμένου να κατευνάσει το λαϊκό συναίσθημα. Η μακροπρόθεσμη πρόκληση ωστόσο για το αιγυπτιακό καθεστώς, αλλά κυρίως για τις ΗΠΑ, είναι ότι οι όποιες δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις δύνανται να φέρουν στο προσκήνιο πολιτικές δυνάμεις οι οποίες πιθανώς να μην ταυτίζουν τα αιγυπτιακά με τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή. Η πάροδος του χρόνου θα δείξει εντέλει ποια πολιτική τάση θα κυριαρχήσει…
