Spring of Reforms for the Hashemite Kingdom of Jordan

Jordanian King Abdullah II
(Photo from: Worldpress.org)

Reproduced by Worldpress.org

Antonia Dimou
June 12, 2011

The massive wave of protests throughout the Middle East this spring set off the wind of political and economic reforms, and has engulfed most of the states of North Africa and the Middle East, with spreading effects into countries like Jordan.Jordan is a moderate country strategically located in the heart of the Arab world governed under the political system of constitutional monarchy.

The kingdom has been motivated by the momentous events in Tunisia and Egypt, which inspired protests on Jordanian soil demanding economic reforms that would put an end to rising prices, unemployment and poverty. The major differentiation of the Jordanian events from those in the rest of the Arab countries is that protesters asked for reform of the current system, not its abolition.

The immediate response of Jordanian King Abdullah II bin al-Husseinwas the dismissing of the previous government, and the designation of a $169 million plan meant to reduce price increases and unemployment. The wave of protests, however, evolved with demands focusing on the reform of the political system, most prominently the enacting of a new elections law, and the provision of more civil rights and freedoms.

Jordan has responded instantly to the regional wind of reforms based on its immense experience as a country that has launched during the last decade a number of political and economic reform initiatives. These initiatives faced a major setback due to regional events that impacted directly the national interests of the kingdom. Most prominent were the 2003 American military campaign against Iraq, the 2005 parliamentary elections in Egypt where the Muslim Brotherhood secured 20 percent of the seats, the November 2005 bombing of three hotels in Jordan by an armed wing of al Qaeda based in Iraq that killed 60 Jordanian nationals, the 2006 elections in the West Bank and Gaza where Hamas won the majority of parliamentary seats, and the 2007 Hamas takeover of the Gaza strip.

Additionally, reform initiatives were impeded by the reality of demographics of an estimated East Banker minority. The Jordanian-Palestinian "split" in the country has arisen as a result of the forced migration of Palestinians who fled to Jordan, acquired nationality and citizenship, and now constitute about half of the population. Palestinian fears that reforms could potentially lead to the stripping of their rights, as well as Jordanian worries that any reform process may lead to the political empowerment of Palestinians who may attempt to create an alternative Palestinian homeland in Jordan, presented a major setback to last decade's reform initiatives. In other words, for a significant segment of the Jordanian society, political reforms and democratization equals Palestinization. However, this is an illusion. In reality, the two peoples can easily remain united in the struggle for a political system based on justice, freedom, equal opportunities and individual rights. In a system that restores power to the masses while maintaining Jordanian and Palestinian identities and dealing intelligently with the political reality, Jordan's people can be united.

Jordan envisioned becoming a model of democracy, but the manifestation of major regional events led to the delay of the reform process that resulted in successive weak parliaments, and an erosion of public trust in state institutions. Notably, in the pre-Iraq war period, the kingdom initiated the Jordan First (Al Urdun Awlan) campaign, which attempted to articulate a comprehensive vision of economic and political reforms. The initiative provided the formation of a national committee to deal with different economic and political issues and debated five distinct themes, namely the possibility of establishing a constitutional court, the introduction of a parliamentary quota for women; the enactment of anti-corruption measures; the drafting of a new political parties law with the aim of ending the state of fragmentation among political parties; and the setting of rules to cover relations between civil society, professional organizations and the state. While the final document claimed that the initiative would represent a new social contract that would redefine the relationship between the citizen and the state, the committee was not really inclusive, and in the end, the only recommendation that was adopted was the six-seat parliamentary quota for women.

Equally significant reform initiative was the 2005 Jordanian National Agenda, a blueprint for political, economic and social reforms that envisioned approaching the reform process in a holistic, rather than a piecemeal, way. The committee of the National Agenda consisted of representatives from political parties including the Muslim Brotherhood, the parliament, civil society, women activists, the media, the government and the private sectors, and reached recommendations in three interdependent areas, namely the economic and social policies, basic rights and freedoms, and state infrastructure. In the field of political reforms, the National Agenda proposed new laws to open up elections and prevent discrimination against women. In July 2006, the government of Prime Minister Maarouf Bakhit assembled a forum of 700 participants over a two-day period to address the political, economic and social challenges facing the country. Capitalizing on the findings of the National Agenda, participants produced the "We Are All Jordan" document. The document was a clear attempt at political reform and selected a list of 15 priorities. The major three were loyalty and nationalism, sovereignty of the state and the protection of national interests, and national security. The Bakhit government undoubtedly showed significant legislative initiative. Specifically, in November 2006, it passed an anti-corruption law that established an anti-corruption committee with broad powers. The law notably included in its definition of corruption actions related to nepotism (wasta).

Coming to today's situation, the Arab Spring urged the Jordanian leadership to take speedy and practical steps to unleash a deep political reform process that will reflect Jordan's vision of comprehensive reform, modernization and development. Upon this urgency, the Jordanian government recently endorsed the formation of the National Dialogue Committee, comprising of ministers, representatives of political parties, professional associations, the economic sector, civil society organisations, and youth and women's societies, and tasked it with opening extended dialogues with all citizens to arrive at a consensus over legislation governing political reform, including the elections and the political parties laws. The goal of the committee is to draft a democratic elections law that achieves a qualitative leap in parliamentary work and revisits the Political Parties Law to strengthen political pluralism and partisan life, in a manner that will enable effective political powers to participate in democratic drive and decision making. A three-month deadline is set for the members of the committee to make the necessary amendments and suggest the roadmap to reform.

Concurrently at this critical time, a promise of economic gains was extended to Jordan by the Gulf Cooperation Council (GCC) to join the organization. Relatively poor and facing high unemployment and yawning budget deficits, Jordan could benefit from concessional prices for oil and gas, better access for its citizens to work in the Gulf, and financial assistance. Jordan, run by a pro-Western, Sunni Muslim monarchy, some 750 miles from the Gulf, has a per-capita GDP of $5,300, while, by comparison, Saudi Arabia GDP per capita is $24,200.

Massive protests in two of its member states urged the GCC to agree to provide Oman and Bahrain $10 billion each over a decade in order to meet protesters' demands for higher living standards. This reality has created a precedence that Jordan may be looking for similar assistance. Enriched by climbing oil prices, the Gulf monarchies have been able to respond to their internal wave of protests with generous aid programs for their already-wealthy populations. Saudi Arabia alone has committed to spending $125 billion, but in Jordan, the king has no alternative other than to increase deficit spending to cover the cost of handouts at a time when the kingdom's economy is suffering under the weight of slow growth and higher global prices for food and energy. It is no secret that repeated interruptions in the pipeline delivering Egyptian natural gas to Jordan has forced the kingdom to ration electricity and increase its import bill. Therefore, the accession of energy-poor Jordan to the ranks of the predominantly oil-rich bloc of Gulf nations could offer an avenue for financial support for the kingdom, while the political symbiosis in the Gulf club is the latest reflection of how the widespread protests in the Arab nations are reshaping the political landscape of the volatile Middle East.

It is thus within this context that Jordan responded instantly to the Arab Spring by solidifying alliances and by establishing mechanisms that aim to create a new spark of reforms that can be translated into realities on the ground and provide a blueprint for a better future, not only for its own people, but for the people of the entire region.

Antonia Dimou is head of the Middle East and Persian Gulf Unit, Institute for Security and Defence Analyses based in Athens, Greece, and an sssociate at the Centre for Strategic Studies at the University of Jordan, Amman, Jordan. Her views can be accessed at: http://www. antoniadimou.blogspot.com.

Syria's Arab Spring and Its Regional Impact

Syrian protesters shout slogans against President Bashar al-Assad
in the Turkish coastal city of Antalya on June 2. (Photo from: worldpress.org)

By Antonia Dimou

June 14, 2011


Reproduced by Worldpress.org

The wave of protests sweeping through the Arab world reached Syria. Snowballing demonstrations in major cities like Damascus, Dara'a, Bania and Homs, calling for greater freedoms, improvement in living standards and respect for human rights, triggered a disproportionate reaction from the Syrian security apparatus against protestors.


The Syrian regime's initial assessment that protests will not come at its doorstep were dashed, and therefore opted to project an image of strength and tight control as a means to hold on to power. The Syrian regime's early assuredness was based on two major policy pillars expected to deter protests in the country. The first was the precedent of Hama, and the second was a foreign policy close to the grassroots of the nation.


Specifically, Hama, the country's fourth-largest city, is well known for its uprising against the Syrian Baath State that climaxed in 1982 with the killing of 70 Baathist officials and caused the regime's strong response with a death toll ranging between 10,000 and 25,000, according to Amnesty International. The Syrian regime's violent crackdown in the city is known as the case of Hama. In fact, the case of Hama represents a precedence that the Syrian regime perceived it had seared into the collective consciousness of the Syrian public, therefore preventing regional protests.


Additionally, the Syrian regime assessed that its foreign policy would be more than enough to avert protests. Major components of Syrian foreign policy include (a) the Damascus constructive role in the post-Saddam Iraq in the security and humanitarian fields with the absorbance of more than 1.3 million Iraqi refugees, not an easy task for a country of 22 million; (b) the influential standing of Syria in any Arab-Israeli peace process that emanates from its significant leverage with organizations like Hamas; (c) the strategic partnership of Syria with Iran, which produced the organization of Hezbollah, founded through a mutual agreement to fight Israel; (d) the re-emergence of Syrian influence in Lebanon through its armed relationship with Hezbollah.


Hezbollah is a complex, multi-layered phenomenon. It is not the Shi'a form of al Qaeda. On one level, it is the manifestation of grassroots empowerment in Lebanon, which explains widespread Shi'ite support for the organization. Hezbollah can also be viewed as a military and ideological arm of Iran and the Iranian revolution in Lebanon. For this reason, Hezbollah is a problem for the Sunni Arab countries because it is a Shi'a power in the heart of the Arab world.


Additionally, Syria’s foreign policy includes (e) the conduct of indirect negotiations with Israel, even during the July 2006 Lebanon war. It is true that the confrontational relationship with Israel was not an obstacle for periodic secret Israeli-Syrian contacts. A case in point was the secret track of current Israeli Prime Minister Benjamin Netanyahu and the late Syrian President Hafez al-Assad with the mediation of American millionaire Ron Lauder. As disclosed, Lauder presented Syria a document titled "Lauder in the name of the Prime Minister of Israel" on September 1998 that contained a proposal to discuss borders that would be based on the June 4, 1967 lines. And lastly, (f) Syria emerged from isolation due to Turkey's policy of "zero problems with neighbors" with regards not only to the Syrian-Israeli peace process and the resolution of intra-Arab affairs, but also to the development of extensive economic and political ties between the two countries.


That said, the bitter irony and the ultimate paradox for the Syrian regime is that the pursued foreign policy, while appreciated by the public, was not enough to deter protests from evolving. Today it has become evident that, politically, younger generations need oxygen, and thus cosmetic changes and minor reforms seem no longer sufficient. Syria is in dire need of major political, social and economic transformation.


Therefore, the Syrian president's speech at the parliament on March 30 fell short of expectations as it became obvious that it is highly unlikely to institute sweeping changes. The official position of the Syrian President Bashar al-Assad supports that the Syrian society, like the majority of societies in the region, are experiencing a shift in political alignment to "conservatism.” Upon this basis, the process of political reforms according to Assad's perception is becoming difficult, as evidenced by the cases of countries like Lebanon and Algeria.


Specifically, according to the president’s perception, countries like Lebanon and Algeria that had strived for rapid reforms had set the stage only for conflict and social unrest. In the case of Algeria during the 1980s, Islamist groups sought to exploit the political opening of the government to gain power, and this undermined the internal stability and sparked conflict lasting decades. In Lebanon, the process of political reforms and the elections of May 29, 2005, had been the cause of the subsequent sectarian violence. Upon this perception, the Syrian president repeatedly supports that the country needs time to improve education and build institutions prior to democratizing its political system.


Upon this logic, only minor reforms, cosmetic changes and some kind of opening to the Sunni community were undertaken by the Syrian regime in the last decade. In 2005, President Assad, without any political discussion, decided to move towards what was viewed as economic liberalization. Such a step should have been linked to political reforms, but nothing of that happened.


Alleged systemic corruption in the regime led to an economic justification for the birth of powerful elites in the immediate entourage of the Syrian regime. Concurrently, the Syrian regime developed a push-pull dynamic during the last decade, with encouraging "moderate" Islamists on the one hand, while repressing what it perceived to be a threatening Islamist minority on the other. The regime took the strategic decision to play with the issue of Islam as it assessed that it was under threat and was willing to take serious risks to prevent former Vice President Abdul Halim Khaddam and Muslim Brotherhood leader Sadreddine Bayanouni from developing any traction in the Sunni community.


Regime outreach to the Islamic community in early 2006 included a presidential approval of a sharia law faculty at Aleppo University, the licensing of three Islamic banks, and allowing for the first time a prominent Islamic figure to lecture at the Higher Military Academy in Damascus. Specifically, the regime allowed moderate Islamic figure and member of Parliament Mohammed Habash to address the officers at the Higher Military Academy in Damascus, with the attendance of the minister of defense and the Grand Mufti as well as other religious figures.


In his speech, Habash called for a new political parties law that would permit the formation of Islamic parties. On a parallel track, the Syrian regime efforts pointed toward stepped-up measures to counter rising Islamist influence. Identically, the Ministry of Islamic Endowments (Awqaaf) issued a list of 10 restrictions on activities at mosques, limiting the hours of operation to times of prayer, preventing any unauthorized speakers or activities, including the collection of donations, and requiring the lowering of the volume of loudspeakers used in the calls to prayer.


Nowadays the domestic situation is extremely problematic, as evidenced by the increasingly violent crackdown on protests, which made the international community break its silence and impose sanctions on the Syrian regime. Specifically, E.U. sanctions on Syrian government officials mainly focus on barring the sale, supply, transfer or export, directly or indirectly, of equipment that might be used for internal repression. At the same pace, the U.S. Treasury Department renewed its sanctions freezing any assets of Syrian officials that are in the United States or otherwise fall within U.S. jurisdiction, and barring American individuals and companies from dealing with them.


Political elites in the region and beyond, however, characterize the designation of Syrian officials as a purely symbolic gesture with no tangible economic repercussions, and as a feckless attack on the Assad inner family and regime circle, not only from a U.S. administration with little political leverage over Syria, but also from a divided European Union. Senior Syrian officials whose assets have been frozen under new U.S. sanctions have none in the United States, and the E.U. arms embargo is meaningless since there are no E.U. weapons sales to Syria. Thus, it is estimated that sanctions alone cannot deter the Syrian regime from resorting to violent means for as long as it perceives that its survival is at stake.


In a sense, the symbolic approach of U.S. and E.U. sanctions against Syria reflects that foreign powers have a vested interest in possibly maintaining the status quo in Syria in the name of realpolitik since there are fears that regime change in Syria would look a lot more like Iraq in 2003 than Egypt in 2011.


The end of the Assad regime, whose Alawite sect rules both the government and the military, may set the stage for the state to collapse and a civil war to erupt, turning into a proxy battle between regional powers like Saudi Arabia and Iran. This prospect makes Syria's neighbors upset, with indicative concerns coming from Iran, Israel and Turkey. Iran fears losing its only Arab ally, which gives Tehran direct access to Hezbollah and Lebanon. Israel for its part worries that a new regime in Syria could break the de facto ceasefire that has maintained a stable border for almost 40 years, and cause a war over the Golan Heights. In turn, Turkey is concerned that political instability in Syria, combined with the weak neighbouring Iraq, may reinforce the political aspirations of Syria's ethnic Kurdish population, which is concentrated near the Turkish and Iraqi borders, leading to renewed calls for a Kurdish state.


To sum up, the revolutionary wave of protests makes clear that cosmetic changes are no longer sufficient, and that Syria is in need of those necessary legitimate reforms that will take into account not only the calls of recent times but also the country's complexities and ground realities for the benefit not only of itself, but of the entire region.


Antonia Dimou is head of the Middle East and Persian Gulf Unit at the Institute for Security and Defense Analyses based in Athens, Greece, and an associate at the Centre for Strategic Studies, University of Jordan, Amman, Jordan.

ΜΠΑΧΡΕΪΝ: Tο παρατηρητήριο του Περσικού

Εκεί όπου το αίτημα δεν είναι η καθεστωτική ανατροπή. Η σιιτική πλειοψηφεία του νησιωτικού συμπλέγματος το καθιστά ευπρόσβλητο στις ορέξεις της Τεχεράνης θέτοντας σε κίνδυνο τη ναυτική βάση των Ηνωμένων Πολιτειών.

της Αντωνίας Δήμου Αναδημοσίευση από το Περιοδικό Στρατιωτική Ισορροπία και Γεωπολιτική, Τεύχος Μαρτίου

Η φλόγα των εξεγέρσεων στις αραβικές χώρες της Βορείου Αφρικής μετεπήδησαν στην καρδιά του εύφλεκτου τοπίου στον Περσικό Κόλπο με την εκδήλωση διαδηλώσεων στην χώρα του Μπαχρέιν. Οι διαδηλώσεις στην πλατεία Μαργαριταριού της πρωτεύουσας Μανάμα δεν ήταν αυθόρμητες και ιδεολογικό-πολιτικά ποικίλες όπως στην περίπτωση της Αιγύπτου και της Τυνησίας καθώς οργανώθηκαν αποκλειστικά από την πλειονοψηφήσασα πληθυσμιακά σιιτική κοινότητα. Βασικό ζητούμενο των σιιτών διαδηλωτών δεν αποτέλεσε η εκδίωξη του υφιστάμενου βασιλικού καθεστώτος αλλά η εδραίωση πραγματικής συνταγματικής μοναρχίας. Γεγονός είναι ότι η πραγματοποίηση διαδηλώσεων εντός της εθνικής επικράτειας της χώρας δεν αποτελεί κάτι καινούργιο, όπως επίσης ότι το καθεστώς του Μπαχρέιν στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας επιδιώκει την ελεγχόμενη μετεξέλιξή του σε μία προσπάθεια επιμήκυνσης του ιστορικού του κύκλου.

Το Μπαχρέιν αποτελεί κοιτίδα του σιιτισμού ανάμεσα στα αραβικά κράτη της περιοχής και ηγείται οικονομικών και πολιτικών μεταρρυθμίσεων πρωτόγνωρων στον Περσικό Κόλπο καθώς μπορεί μεν η σιιτική πλειοψηφία του Μπαχρέιν να βιώνει την άνιση πρόσβαση σε υψηλόβαθμες κυβερνητικές θέσεις και να απολαμβάνει χαμηλότερους κοινωνικό-οικονομικούς δείκτες σε σύγκριση με τη κυβερνούσα σουνιτική μειοψηφία, παρολαυτά όμως το σύνολο των πολιτών της χώρας απολαμβάνει πλήρως το δικαίωμα της ψήφου τόσο στις εθνικές όσο και τις δημοτικές εκλογές ανά τετραετία, ενώ πολιτικά κόμματα και ΜΚΟ δραστηριοποιούνται σε υψηλά επίπεδα για την περιοχή του περσικού.

Συγκεκριμένα, η κυβέρνηση του Μπαχρέιν έχει υιοθετήσει ένα πείραμα δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων από το 2000 το οποίο κορυφώθηκε το 2002 με τη σύνταξη συντάγματος και την επαναφορά του θεσμού των εκλεγμένων αντιπροσώπων (μάζλις αλ-ναουάμπ) ο οποίος είχε ανασταλεί τη δεκαετία του ΄70. Οι κοινοβουλευτικές εκλογές του 2006 και οι πρόσφατες του 2010 αποτέλεσαν σημαντικό βήμα εκδημοκρατισμού καθώς η σιιτική αντιπολιτευτική ομάδα Ουιφάκ συμμετείχε στην εκλογική διαδικασία και απέσπασε και στις δύο αναμετρήσεις την πλειοψηφία των κοινοβουλευτικών θέσεων. Η σιιτική κοινότητα εκπροσωπείται από δύο κόμματα, το Ουιφάκ που ηγείται της σιιτικής πλειοψηφίας και το κόμμα αλ-Χακ που αποτελεί προϊόν κομματικής διάσπασης και το οποίο παραδοσιακά καλεί τον σιιτικό πληθυσμό της χώρας να απόσχει από την πολιτική διαδικασία και να μεταφέρει την αντιπαράθεση με την κυβέρνηση στους δρόμους.

Το κόμμα Χακ του οποίου ηγείται ο Χάσαν Μεσάιμα στον οποίο προ ημερών ο βασιλιάς Χαμάντ προσέφερε αμνηστία, είναι κατά βάση έκνομο καθώς αψήφησε εξ αρχής τις προϋποθέσεις που ορίζει ο σχετικός νόμος περί λειτουργίας κομμάτων του 2005 και αντιτίθεται στην εφαρμογή του συντάγματος που θεσπίστηκε το 2002 με το αιτιολογικό ότι ακύρωσε ελευθερίες που εγγυόταν το προηγούμενο σύνταγμα του 1973, ότι ο μονάρχης το συνέταξε μονομερώς και ότι προσδίδει συνταγματική νομιμότητα και νομοθετική εξουσία στην διοριζόμενη και όχι λαϊκά εκλεγμένη Ανω Βουλή του κοινοβουλίου της χώρας. Η λαϊκή δεξαμενή του κόμματος ταυτίζεται με αυτή του Ουιφάκ και εκτιμάται ότι αποτελεί πηγή έμπνευσης της αντιδραστικής σιιτικής νεολαίας η οποία στην κυριολεξία κάθε σαββατοκύριακο κινούνταν εναντίον των δυνάμεων ασφάλειας με αυτοσχέδιες μολότοφ και ρίψεις πετρών πολύ πριν τις εκδηλώσεις του Φεβρουαρίου.

Συγκεκριμένα, από τα μέσα του 2007 σύμφωνα με την ειδησεογραφία στον τοπικό τύπο, μικρές ομάδες προερχόμενες από τις υπανάπτυκτες σιιτικές περιοχές κατά τις βραδινές ώρες προέβαιναν σε ένοπλη αντιπαράθεση με τις αστυνομικές δυνάμεις της χώρας ρίπτοντας πέτρες και αυτοσχέδιες μολότοφ. Ο τοπικός τύπος χαρακτήριζε την ένοπλη αντιπαράθεση με τις αστυνομικές δυνάμεις ως συμβάντα νεανικής παραβατικότητας αποφεύγοντας προσεκτικά την όποια αναφορά στη σιιτική τους ταυτότητα. Οι συγκρούσεις ανάμεσα στη σιιτική νεολαία και τις αστυνομικές δυνάμεις πραγματοποιούνταν κυρίως τα σαββατοκύριακα στα χωριά Ζιντ Χαφς, Σάναμπις, Καρζάκαν, Ντάιχ, Σίτρα καθώς και σε γειτονιές της πόλης Χαμάντ, ενώ ομάδες αγνώστων αυτοαποκαλούμενων ως «χάλας» που μεταφράζεται ως «αρκετά» διένειμαν φυλλάδια με τα οποία ζητούσαν από τον σιιτικό πληθυσμό να διεξάγει μη αδειοδοτούμενες από την κυβέρνηση διαδηλώσεις. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι δυνάμεις ασφάλειας του Μπαχρέιν παραδοσιακά επιχειρούν με διακριτικότητα ώστε να μη διαταραχθεί η εύθραυστη ισορροπία ανάμεσα σε σιίτες και σουνίτες αποφεύγοντας την παρουσία σε συγκεκριμένες σιιτικές γειτονιές και προβαίνοντας σε διορισμό σιιτών μερικής απασχόλησης ως κοινοτική αστυνομία για την υποβοήθηση του έργου τους.

Οι διαδηλωτές στις πρόσφατες αναταραχές δεν έφεραν ως ζητούμενο την εκδίωξη του βασιλικού καθεστώτος αλλά την λειτουργία της συνταγματικής μοναρχίας με την επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων των οποίων ο βασιλιάς είναι υπέρμαχος. Συγκεκριμένα, την ημέρα εορτασμού της 10^ης επετείου από την ανάληψη της εξουσίας προ ενός περίπου έτους, ο βασιλιάς Χαμάντ ανακοίνωσε δημόσια τις προτεραιότητες της διακυβέρνησης του που αφορούν στην οικονομική ανάπτυξη και την ενίσχυση της διαδικασίας μεταρρυθμίσεων που έχει ξεκινήσει από το 2000. Ειδικότερα, ο επικεφαλής της μοναρχίας διατύπωσε τη δέσμευση στην υλοποίηση του οικονομικού σχεδίου ανάπτυξης της κυβέρνησης με την επωνυμία «Μπαχρέιν: Οραμα 2030» το οποίο στοχεύει στην αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου όλων των πολιτών, τον οικονομικό εκσυγχρονισμό, τις εργασιακές μεταρρυθμίσεις, και την επαγγελματική μετεκπαίδευση ώστε να μειωθεί η εξάρτηση της χώρας από αλλοδαπό εργατικό δυναμικό.

Επίσης επεσήμανε ότι η οικονομική ανάπτυξη προϋποθέτει την ροή ενέργειας και δεσμεύτηκε να προβεί στις δέουσες ενέργειες για τη διασφάλιση επαρκών ενεργειακών πόρων. Προς την κατεύθυνση αυτή μάλιστα η κυβέρνηση προχώρησε σε διετείς διαπραγματεύσεις με το Ιράν για την αγορά φθηνού φυσικού αερίου αφού προηγούμενες σχετικές συζητήσεις με το Κατάρ και τη Σαουδική Αραβία δεν απέδωσαν. Το 2010 η κυβέρνηση του Μπαχρέιν υπέγραψε συμφωνία κοινής συνεργασίας με την Οξιντένταλ και την εταιρία Μουμπάνταλα του Αμπού Ντάμπι προκειμένου να αναπτυχθεί η παράκτια πετρελαϊκή περιοχή Αουάλι στοχεύοντας στην αύξηση της ημερήσιας παραγωγής πετρελαίου σε 80 χιλιάδες βαρέλια τα προσεχή πέντε έτη. Στο ίδιο μήκος κύματος και προκειμένου να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες που είναι απαραίτητες για την όποια οικονομική ανάπτυξη, το Μπαχρέιν επιδεικνύει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την πυρηνική ενέργεια.

Μέσα σε αυτό το πολιτικό κλίμα εκδηλώθηκαν οι διαδηλώσεις του Φεβρουαρίου που σηματοδοτήθηκαν από τον θάνατο εννέα διαδηλωτών και αξιοσημείωτο είναι ότι οι συμμετέχοντες δεν πρόταξαν την θρησκευτική τους ταυτότητα αλλά υιοθέτησαν σταθερή θέση έναντι του βασιλικού καθεστώτος που αφορά στη διεξαγωγή εθνικού διαλόγου. Η απώλεια των εννέα διαδηλωτών οδήγησε το κόμμα Ουιφάκ να αποχωρήσει από το κοινοβούλιο αναστέλλοντας την συμμετοχή σε αυτό και συνεργαζόμενο με επτά αντιπολιτευόμενες ομάδες κατέληξαν στην κατάρτιση λίστας αιτημάτων προς ικανοποίηση πριν την έναρξη εθνικού διαλόγου με το καθεστώς. Τα κυριότερα αιτήματα αφορούσαν στην απελευθέρωση φυλακισμένων αντικαθεστωτικών, την παραίτηση της κυβέρνησης και τη συγκρότηση εξεταστικής επιτροπής για τα αιματηρά γεγονότα.

Το βασιλικό καθεστώς επιχείρησε να επικοινωνήσει με την αντιπολίτευση διατάσσοντας την απομάκρυνση των δυνάμεων ασφάλειας από τους δρόμους, την ανακοίνωση ότι οι ειρηνικές διαδηλώσεις είναι πλήρως αποδεκτές και εξουσιοδοτώντας τον διάδοχο Σαλμάν Μπιν Χαμάντ να ξεκινήσει διάλογο. Επίσης, ο βασιλιάς Χαμάντ χορήγησε αμνηστία σε 25 ηγετικά στελέχη της σιιτικής αντιπολίτευσης καθώς και σε εκατοντάδες σιίτες που είχαν συλληφθεί ικανοποιώντας την βασική προϋπόθεση που είχε θέσει σύσσωμη η αντιπολίτευση για την έναρξη διαλόγου. Μεταξύ αυτών που έλαβαν αμνηστία συγκαταλέγεται και ο ηγέτης του κόμματος αλ-Χακ Χάσαν Μεσάιμα ο οποίος βρίσκονταν αυτοεξόριστος στο Λονδίνο. Το σύνολο του πολιτικού κόσμου με προεξέχοντα κόμματα το σιιτικό Ουιφάκ και το σουνιτικό Ουάντ, ανταποκρίθηκε θετικά στις πολιτικές κινήσεις του καθεστώτος, ενώ αξιοσημείωτο είναι ότι ο βασιλιάς Χαμάντ προέβη και σε περιορισμένο ανασχηματισμό της κυβέρνησής του ανταποκρινόμενος μερικώς στο σχετικό αίτημα της αντιπολίτευσης. Συγκεκριμένα αντικατέστησε τους υπουργούς υγείας, οικιστικής πολιτικής καθώς ηλεκτρικού και ενέργειας αναδιανέμοντας επί της ουσίας ενδοκυβερνητικά την υπουργική τράπουλα δεδομένου ότι ενδεικτικά, ο πρώην υπουργός εργασίας Μαζίντ αλ-Αλάουι μετακινήθηκε στο υπουργείο οικιστικής πολιτικής και ο πρώην υπουργός εξωτερικών Νιζάρ αλ-Μπαχάρνα μετακινήθηκε στο υπουργείο υγείας.

Η αποκατάσταση της κοινωνικό-πολιτικής ηρεμίας στη χώρα είναι σημαντική καθώς πιθανή κλιμάκωση της εσωτερικής αναταραχής εκτιμάται ότι μπορεί να έχει καθοριστικό αντίκτυπο στο γεωπολιτικό εκτόπισμα του Μπαχρέιν θέτοντας υπό διακύβευση τα ζωτικά αμερικανικά συμφέροντα καθώς και καταλυτική επίδραση ντόμινο στο άμεσο γειτονικό περιβάλλον. Ως γνωστόν, το Μπαχρέιν φιλοξενεί την ναυτική βάση Υποστήριξης Δραστηριοτήτων Μπαχρέιν (NSA Bahrain) καθώς και το αρχηγείο του αμερικανικού 5^ου Στόλου. Στην καρδιά κυριολεκτικά του Περσικού Κόλπου, η ναυτική βάση και το αρχηγείο συνιστούν στρατηγικό πλεονέκτημα της αμερικανικής παρουσίας στην ευρύτερη Μέση Ανατολή καθώς επιτρέπουν την επόπτευση των πετρελαϊκών εγκαταστάσεων και εμπορικών οδών, την υποστήριξη των αμερικανικών στρατευμάτων στο Ιράκ και το Αφγανιστάν αλλά και την καταπολέμηση της πειρατείας στην Ερυθρά και την Αραβική θάλασσα. Σε αναγνώριση μάλιστα του Μπαχρέιν ως στρατηγικού συμμάχου για την διασφάλιση των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή, το αμερικανικό Πεντάγωνο προέβη το 2010 στην παροχή στρατιωτικής βοήθειας ύψους 21 εκατ. δολαρίων προς τη χώρα.

Επιπρόσθετα, η ανατροπή της μοναρχίας στο Μπαχρέιν συνεπεία εσωτερικών αναταραχών θα μπορούσε να ασκήσει αλυσιδωτές επιδράσεις σε γειτονικά κράτη του Κόλπου τα οποία αποτελούν οργανικά μέλη ενός συστήματος ασφάλειας που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ, όπως η Σαουδική Αραβία. Αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι το γειτονικό Ιράν παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις εξελίξεις προσβλέποντας στην πολιτική και θρησκευτική εκμετάλλευση της διαμορφούμενης νέας δυναμικής που σχετίζεται με την εσωτερική αποσταθεροποίηση καθεστώτων προκειμένου να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στις αραβο-μουσουλμανικές υποθέσεις. Εν προκειμένω, πιθανή ανατροπή της μοναρχίας στο Μπαχρέιν θα μπορούσε να λειτουργήσει ως εφαλτήριο των ιρανικών φιλοδοξιών που εκλαμβάνουν το Μπαχρέιν ως την 14^η επαρχία του Ιράν μέσω του ισχυρού σιιτικού θρησκευτικού στοιχείου. Και τούτο διότι ποσοστό που αγγίζει το 70 τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού στο Μπαχρέιν είναι οπαδοί του σιιτισμού, ο οποίος επικράτησε στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή το 1602 με την κατάκτηση αυτής από τους Πέρσες.

Η κοινωνικό-οικονομική περιθωριοποίηση του σιιτικού πληθυσμού στο Μπαχρέιν ενισχύθηκε μετά την ιρανική επανάσταση του 1979 καθώς το σουνιτικό βασιλικό καθεστώς αλ-Χαλίφα που κυβερνά την χώρα από το 1783 αμφισβήτησε ανοικτά την αφοσίωση και την εθνική τους νομιμοφροσύνη. Οι δυνάμεις ασφάλειας είναι πλειοψηφικά απόλυτα σουνιτικές και ως εκ τούτου σε περίπτωση βίαιης κλιμάκωσης της κατάστασης, ο ευδιάκριτος θρησκευτικός διαχωρισμός των δυνάμεων ασφάλειας με τους διαδηλωτές απορρίπτει την επανάληψη του σεναρίου που εκτυλίχθηκε στην Τυνησία και την Αίγυπτο όπου ο στρατός ταυτίστηκε με τις λαϊκές μάζες. Ετσι, το βασιλικό καθεστώς στο Μπαχρέιν βαδίζει σε τεντωμένο σχοινί και επιχειρεί να κρατήσει τις εύθραυστες εσωτερικές ισορροπίες καθώς η οποιαδήποτε κλιμάκωση των λαϊκών διαδηλώσεων συνεπεία βίαιης καταστολής από τα σώματα ασφάλειας εκτιμάται ότι μπορεί να οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια σε επανάσταση της σιιτικής πλειοψηφείας την οποία το Ιράν είναι προετοιμασμένο να υποστηρίξει ποικιλοτρόπως.

Το σενάριο της σιιτικής επανάστασης στο Μπαχρέιν απασχολεί σοβαρά και τη Σαουδική Αραβία η οποία συνιστά επίσης στρατηγικό σύμμαχο των ΗΠΑ και υποστηρίζει το γειτονικό σουνιτικό βασιλικό καθεστός καθώς το σιιτικό στοιχείο της χώρας προσομοιάζει με αυτό του Μπαχρέιν. Συγκεκριμένα, ο σιιτικός πληθυσμός της Σαουδικής Αραβίας φθάνει ποσοστό που αγγίζει το 10 με 15 τοις εκατό και υπόκειται σε κοινωνικο-οικονομική περιθωριοποίηση όπως οι σιίτες του Μπαχρέιν. Η μεγάλη μάλιστα πλειονότητα των Σαουδιτών σιιτών διαβιεί στην ανατολική επαρχία της χώρας η οποία είναι πλούσια σε πετρελαϊκά αποθέματα και διατηρούν στενούς πολιτιστικούς και ιστορικούς δεσμούς με τους σιίτες του Μπαχρέιν.

Σε κάθε περίπτωση, οι διαμορφούμενες εξελίξεις στο Μπαχρέιν εμπεριέχουν μεταβλητές του κοινωνικό-πολιτικού συστήματος οι οποίες συνδέονται άμεσα με την προώθηση των μεταρρυθμίσεων ως εγγύηση της καθεστωτικής σταθερότητας, καθώς η απουσία μεταρρυθμιστικού έργου αναμένεται να δράσει χαοτικά τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στο πλαίσιο της επίδρασης ντόμινο που βιώνει η περιοχή εκτρέποντας για μία ακόμη φορά το γεωπολιτικό εκκρεμές από τη θέση ισορροπίας του.